'Και με κομμένο χέρι θα συνεχίσω να ζωγραφίζω', λέει ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης στο ΚΥΠΕ

“Ακόμη και αν μου κοπεί το χέρι, πάλι θα βρω τρόπο να δημιουργώ”. Σε αυτή τη φράση συμπυκνώνει ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης την αγάπη και το πάθος του για τη ζωγραφική. Ο Πάφιος ζωγράφος που μέχρι τα 18 του χρόνια δεν είχε δει καν πίνακα ζωγραφικής και τα πρώτα του διδάγματα ήταν εκκλησιαστικές εικόνες της Εκκλησίας. Μια επίδραση που ανιχνεύεται στο έργο του μέχρι σήμερα.

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση του έργου του που παρουσιάζεται στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της Πάφου Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης μιλά στο ΚΥΠΕ για τα πρώτα του βήματα, την πηγή έμπνευσής του, αφηγείται ξεχωριστά στιγμιότυπα από τα χρόνια της υπηρεσίας του στη Μέση Εκπαίδευση, αλλά τοποθετείται και για την κυπριακή τέχνη σήμερα.


 
Από Γυμναστής ...ζωγράφος

Ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης από μικρός αγαπούσε πάρα πολύ τη ζωγραφική, ωστόσο οι γονείς του δεν το επιθυμούσαν.

Φεύγοντας λοιπόν για την Αθήνα στόχος του, ανέφερε, ως ποδοσφαιριστής στον ΑΠΟΠ της Πάφου και αθλητής, ήταν να σπουδάσει  Γυμναστής ώστε γυρνώντας πίσω να διδάξει στα Γυμνάσια. 

Τη δεύτερη κιόλας μέρα του, ωστόσο, στη Γυμναστική Ακαδημία έτυχε να συναντήσει τον Κώστα Ηλιάδη, σπουδαίο  Έλληνα ζωγράφο και ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης άρπαξε την ευκαιρία να του μιλήσει για την αγάπη του για τη  ζωγραφική αλλά και να του δείξει κάποια έργα. Ο Ηλιάδης ενθουσιάστηκε και του είπε πως θα ήταν “τρελός” να σπουδάσει στη Γυμναστική Ακαδημία.

"Τότε ήταν που τα παράτησα όλα και ξεκίνησα τη ζωγραφική”, αφηγείται ο Α. Χαραλαμπίδης. Τότε ήταν που κέρδισε η τέχνη και η Κύπρος, θα πρόσθετε κάποιος. Ωστόσο, η αντίδραση των γονιών του ήταν να του αποκόψουν την οικονομική στήριξη.

Ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης έπαιζε εκείνη την εποχή ποδόσφαιρο στον Ποσειδώνα Γλυφάδος, που του βρήκε δουλειά σε μια κινηματογραφική εταιρεία ώς βοηθός σκηνογράφος. Αργότερα έγινε μόνιμος σκηνογράφος με μισθό πέντε, δέκα δραχμές την ημέρα και ένα πιάτο φαΐ. 

Το 1960 τελείωσε και γύρισε στην Κύπρο, όπου του προτάθηκε διορισμός στο Γυμνάσιο, ενώ ο δάσκαλος του στην Αθήνα ήταν έξω φρενών γιατί ήθελε να τον στείλει στο Παρίσι για συνέχιση των σπουδών του . 

Μένοντας λοιπόν στην Κύπρο, διορίστηκε στο Γυμνάσιο και άρχισε να διδάσκει Τέχνη και τεχνικό σχέδιο στα πρακτικά τμήματα. 

Και η τέχνη του;  Ήταν, είπε, “πολύ δύσκολα τα πράγματα τότε γιατί δεν υπήρχαν άλλοι ζωγράφοι στην Πάφο. Ήμουν μόνος μου”.

O μόνος, όπως ανέφερε, που ζωγράφιζε εκείνη την εποχή ήταν ο μ. Κώστας Οικονόμου με τον οποίο συναντιόταν συχνά. 
Τον πατέρα του Κώστα Οικονόμου, τον είχε βαφτίσει ο πατέρας του Ανδρέα Χαραλαμπίδη  και τότε αυτή η σχέση θεωρείτο πολύ στενή συγγένεια, σημείωσε.

Οι συναντήσεις με τον μεγάλο ζωγράφο Κώστα Οικονόμου έγιναν τακτικές, έτσι για ανταλλαγή απόψεων  με αποτέλεσμα ο Α. Χαραλαμπίδης να βοηθηθεί πολύ. 

Αργότερα άρχισε ο διορισμός και άλλων ζωγράφων στην Πάφο. Ήρθε ο Γιώργος Κοτσώνης και αρκετοί άλλοι .

Άρχισε λοιπόν να δημιουργείται –όπως είπε –εκείνη την εποχή, ένα πολιτιστικό κλίμα.

Σύμφωνα με τον ζωγράφο, το  1970 ήταν που  πήρε  μια επιστολή από τον Στας Παράσχο για κάποιους φοιτητές που  είχαν έρθει και που θα  πήγαιναν στο Βαρώσι. Οι Βαρωσιώτες τότε με τον τουρισμό, τους θεωρούσαν βάρος...Έτσι ο Στας αποφάσισε και  του ζήτησε να εξεύρει  ένα χώρο για φοιτητές, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί  ένα  Summer School . Η πρώτη μου δουλειά, είπε ο κ. Χαραλαμπίδης,  ήταν “ να επισκεφτώ τον Γιαννάκη Αγρότη που ήταν Δήμαρχος Πάφου τότε, ο οποίος μας βοήθησε πολύ. Πήραμε λοιπόν θυμάμαι το Νηπιαγωγείο της Κάτω Πάφου που είναι κοντά στην Εκκλησία της Παναγίας  Θεοσκέπαστης, μας  το παραχώρησε ,το εξόπλισε, το επίπλωσε, έβαλε κρεβάτια, κουζίνες και ό,τι χρειάζονταν”. 

Αυτό το εγχείρημα έφερε πάρα πολύ κόσμο στην Πάφο. Καλλιτέχνες από όλες τις πόλεις, παιδιά που ενδιαφέρονταν για τη ζωγραφική. Tα  μαθήματα  συνεχίζονταν εκεί κάθε μέρα. Με την εισβολή το  σχολείο σταμάτησε για ένα χρόνο περίπου αλλά τον επόμενο χρόνο βρέθηκε καταλληλότερος χώρος στη Λέμπα. 

Σημαντική, περιγράφει ο κ. Χαραλαμπίδης, ήταν και η συμβολή του τότε  Έπαρχου  Πάφου αλλά και του  Ηλία Ηλιάδη ο οποίος  έγινε μετά Υπουργός Άμυνας.

Στο σχολείο ζωγραφικής της Λέμπας φοίτησαν πολλά παιδιά που έρχονταν από ολόκληρη την Κύπρο αλλά και φτασμένοι ζωγράφοι. Επίσης, ήρθαν και ζωγράφοι, είπε ο κ. Χαραλαμπίδης από την Αγγλία που εργάζονταν εκεί. Έτσι συνέχισε, άρχισε σιγά - σιγά  να δημιουργείται μια παράδοση που βοήθησε την Τέχνη και έγινε στην Πάφο ένα Πολιτιστικό Κέντρο.

Ο κ. Χαραλαμπίδης ανέφερε πως με την  επαφή με τους καλλιτέχνες αυτούς είχαν βοηθηθεί όλοι. 

Η πρώτη έκθεση...

Στην αρχή της καριέρας του ο ζωγράφος παραδέχτηκε ότι  τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Την πρώτη του έκθεση την παρουσίασε το 1961 ή 1962 στην αίθουσα του Δημαρχείου της Πάφου. Θυμάται πως τότε δεν υπήρχαν χώροι και τα έργα τα κρέμαγαν από τα παράθυρα. 

Η επόμενη δε έκθεση, που είχε μεγάλη επιτυχία, έγινε σε ξενοδοχείο, στα Τέσσερα Φανάρια της Λάρνακας. Ήταν τα πρώτα βήματα του ζωγράφου. Ακολούθησε  μια πολύ πετυχημένη έκθεση το 1971 στο Χίλτον στην Λευκωσία. Δεν υπήρχαν Γκαλερί τότε στην Κύπρο και ο χώρος που προσφερόταν για αυτό τον σκοπό ήταν τα ξενοδοχεία, όπως είπε. 
Θυμάμαι μάλιστα  ότι είχε πουλήσει όλα τα έργα και ας ήταν εντελώς άγνωστος, ακόμα. 

Εκεί θυμάμαι πως είχαν γράψει για την έκθεση του πολύ καλές κριτικές οι εφημερίδες. Τότε ήταν που άρχισε σιγά – σιγά να αποκτά όνομα. Ακολούθησε μια άλλη έκθεση στο Λίβανο μετά τη γνωριμία του με μια καλλιτέχνιδα από το Λίβανο η οποία μεσολάβησε και έκανε την επόμενη έκθεση στη Βηρυτό. Δεν είχε  ωστόσο  επιτυχία.  Ήταν αφηρημένη ζωγραφική τότε. Δούλευε συνέχεια. Εκτός από τη δουλειά μου, είπε ο κ. Χαραλαμπίδης, “ για να μπορέσω να βγάλω τα προς το ζην έκανα ταμπέλες σε καταστήματα για να μπορέσω να προσφέρω λίγο παραπάνω στην οικογένεια”.

Ακολούθησε η έκθεση στο Λονδίνο, που έκανε εντύπωση, ενώ θυμάται και μια συνέντευξη στο Royal Academy στην Αγγλία όταν είχε  πάρει μέρος στη συγκεκριμένη έκθεση.  Είχε παρουσιάσει τρία έργα και είχαν φύλλο χρυσού σαν φόντο που προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση. Τα έργα του θύμιζαν εικόνες περισσότερο. 

Ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης απεκάλυψε μάλιστα πως μέχρι τα 18 του δεν είχε δει πίνακα, αφού στην Κύπρο δεν υπήρχε Μουσείο Τέχνης και τα πρώτα του διδάγματα τα άντλησε από εικόνες της Εκκλησίας. Μέχρι σήμερα είπε, είναι επηρεασμένος από τη Βυζαντινή Τέχνη.


Η διδασκαλία στα σχολεία 

Ο Α. Χαραλαμπίδης ανέφερε πως ως καθηγητής έκανε ό,τι μπορούσε. Αγαπούσε πολύ τους μαθητές, δίδοντας του όση περισσότερη γνώση γινόταν.

Σαν δάσκαλος θυμάται όταν τον φώναξαν να δει κάποιο μαθητή στην έκτη δημοτικού που ζωγράφιζε. Ήταν, είπε, ο Χρίστος Χρίστου,  Παφίτης ζωγράφος που σήμερα ζει στο Παρίσι.  Πήγε τον είδε. “Μου έκανε εντύπωση για τη σχεδιαστική του ευχέρεια, φοβερά ταλαντούχος”, είπε ο κ. Χαραλαμπίδης . Τότε με φώναξαν λέγοντας μου ότι αντιγράφει. 
Οπότε βλέποντας τον να δουλεύει είπε στον άλλο εκπαιδευτικό που του είχε φωνάξει, "να τον αφήσεις ήσυχο, κάνει εκείνο που θέλει και είναι ένα σπάνιο ταλέντο”. Και η πορεία του Χρήστου τον δικαίωσε. 

Η μνήμη του ζωγράφου γύρισε πίσω όταν ήταν δάσκαλος στη  Β’ τάξη Γυμνασίου όπου είχε μετατεθεί . Εποχή της χούντας ήταν όταν μια μέρα τον ειδοποίησε ο Διευθυντής γιατί τον ζητούσε κάποιος  αξιωματικός. Ο ίδιος, σημείωσε, ήταν φοβερά εναντίον της χούντας. Νόμιζε λοιπόν ότι ήρθε να του κάνει παρατήρηση να μην μιλά. “Γύρισα λοιπόν το φρύδι μου και μπήκα μέσα”, αφηγείται χαρακτηριστικά. Ο αξιωματικός του ζήτησε να διδάξει ιδιαίτερα μαθήματα στις  δύο δίδυμες κόρες του, στο κλασσικό, που ήταν  άριστες μαθήτριες προκειμένου να εισαχθούν στο Πανεπιστήμιο. Του απήντησα πως δεν ήθελα πληρωμή, είπε.

” Όταν λοιπόν τις επισκέφτηκα στο σπίτι τους ζητώντας στις δύο μαθήτριες να κάνουν κάτι, διαπίστωσα πως δεν είχαν ταλέντο αλλά ήταν πολύ έξυπνες.Αρχίσαμε λοιπόν εντατικά μαθήματα τεχνικό σχέδιο και ελεύθερο σχέδιο.Πέρασαν  στο Πολυτεχνείο  και στην Σχολή Καλών Τεχνών".  

Η μία εκ των δύο μετάνιωσε το δεύτερο χρόνο και πήγε στην Ιατρική Σχολή και έγινε παιδίατρος πολύ σπουδαία και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη.

Η άλλη έγινε σπουδαία αρχιτεκτόνισσα. Το λέω πάντα, είπε ο κ. Χαραλαμπίδης, για να δείξω πως δεν είναι μόνο το ταλέντο αλλά είναι και μερικά πράγματα που μπορούν να διδαχθούν, όπως παραδείγματος χάρη το σχέδιο με επιμονή. Ζωγράφος γίνεσαι στην πορεία, πρόσθεσε. 
 
Η Αθηνούλα στη ζωή του  

Σταθμό στη ζωή του ήταν η συνάντηση με τη σύζυγό του. Γιατί, όπως λέει ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης, ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί μόνος του. Θέλει την βοήθεια της οικογένειας και την συμπαράσταση τους . Ιδιαίτερα της συντρόφου του. Η Αθηνά, η σύζυγος του είχε αφήσει καριέρα για να σταθεί κοντά του. Όταν διορίστηκε στην Πάφο το 1960 η Αθηνά ήταν από τις πρώτες εκφωνήτριες στο ΡΙΚ  και ιδιαίτερα στην τηλεόραση. Θα ήταν πολύ πετυχημένη,  είπε ο κ.Χαραλαμπίδης . Εγώ όμως ανέφερε, “ είμαι σαν το σπουργίτι δεν μπορούσα να φύγω από την Πάφο, είναι αδύνατο, και έτσι θυσίασε την καριέρα της” . Ακολούθως αρνήθηκε σε συνθέτες πολύ μεγάλους. Αρνήθηκε σε ένα πολύ σπουδαίο συνθέτη, από τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες, και είπε όχι, λέγοντας του ότι είχε οικογένεια και έπρεπε να μείνει κοντά στα παιδιά και στον σύντροφο της ζωής της. Η ίδια δεν το  μετάνιωσε.

Πολιτιστικά δρώμενα ελέω Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ...

Ερωτηθείς για τα πολιτιστικά δρώμενα στην Πάφο ο κ. Χαραλαμπίδης είπε πως γίνεται μια προσπάθεια, σημειώνοντας ωστόσο πως τα έργα της  ανάπλασης της Πάφου με την ανακήρυξη της Πάφου σε ΠΠΕ  δημιούργησαν κάποιο πρόβλημα με αποτέλεσμα να προκύψει η αντίδραση του κόσμου, ντόπιων και ξένων. Χαρακτήρισε σημαντική την προσπάθεια που καταβλήθηκε ωστόσο παραδέχτηκε πως μπορούσαν να γίνουν καλύτερα πράγματα.

Ο κ. Χαραλαμπίδης ανέφερε πως "ο  πολιτισμός θέλει λεφτά και όχι μόνο θεωρίες", εκφράζοντας παράλληλα τη θέση ότι τα “καλά” από την ανακήρυξη της Πάφου σε ΠΠΕ θα έρθουν μετά. 

Δυνατή ομάδα οι καλλιτέχνες της Πάφου

Η Πάφος έχει την πιο δυνατή ομάδα όσον αφορά ζωγραφική και γλυπτική, λέει στη συνέχεια. Μπήκαν οι καινούργιοι τώρα με τις καινούργιες τους ιδέες τις οποίες αποδεχόμαστε, είπε ο κ. Χαραλαμπίδης, σημειώνοντας ωστόσο πως εκείνο που χρειάζεται είναι δουλειά. 

Στη ζωγραφική, είπε χαρακτηριστικά, “πρέπει να λιώσεις παντελόνια και παπούτσια” και συμπληρώνε πως ο “ καλλιτέχνης πρέπει να δουλεύει κάθε μέρα”. 

Οι παλιοί ζωγράφοι της Πάφου είναι πολλοί, συνέχισε, ανάμεσα τους  ο Γιώργος Κοτσώνης, ο Χρίστος Φουκαράς, ο Μακαρίου και πάρα πολλοί.  Εκτίμησε μάλιστα πως κάλλιστα  η  αίθουσα Εν πλω στο λιμανάκι της Κάτω Πάφου μπορεί να καταστεί εκθεσιακός χώρος γιατί "ο κόσμος θέλει να βλέπει έργα. Δεν είναι ανάγκη να αγοράζει κάποιος έργα,ιδιαίτερα με τα σημερινά οικονομικά προβλήματα", συμπλήρωσε.


“Κάπως μπερδεμένη η  νέα  γενιά των καλλιτεχνών” 

O κ. Χαραλαμπίδης εκτίμησε ότι η νέα γενιά των καλλιτεχνών είναι κάπως  μπερδεμένη. "Δεν ξέρω, ανέφερε, αν τους κακοφανεί, ωστόσο  δεν έχουν βρει τον εαυτό τους ακόμα". Εξέφρασε μάλιστα την ελπίδα να τον βρουν και να σταματήσουν τις μιμήσεις .Τα βιώματα τα δικά μας είναι άλλα, λέει.Πάντως υπάρχουν πολλά ταλαντούχα παιδιά στην Πάφο, συμπλήρωσε.