Η Κύπρος στη 'Νύχτα της Λογοτεχνίας' στο Παρίσι

Για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά διοργανώθηκε το Σάββατο, 27 Μαΐου, στο Παρίσι, η “Νύχτα της Λογοτεχνίας” ( La Nuit de la Littérature ). Πρόκειται για μια εκδήλωση, η οποία περιλαμβάνει μαραθώνιες λογοτεχνικές αναγνώσεις από τους συμμετέχοντες λογοτέχνες (20 τον αριθμό φέτος), οι οποίες άρχισαν στις 5μμ και ολοκληρώθηκαν στις 11 το βράδυ.

Κατά τη διάρκεια της “Νύχτας της Λογοτεχνίας”, οι λογοτέχνες, οι οποίοι προέρχονται από διάφορες χώρες του κόσμου, “τοποθετούνται” κατά μόνας σε προκαθορισμένα μέρη (συνήθως βιβλιοπωλεία ή χώρους συναφείς με τον πολιτισμό) και εκεί διαβάζουν τα ποιήματα ή τα πεζά τους, τα οποία έχουν προηγουμένως μεταφραστεί και εκδοθεί στη γαλλική γλώσσα. Η κάθε ανάγνωση και ακολούθως συζήτηση με το κοινό διαρκεί 40 λεπτά. Αυτό που αλλάζει είναι το κοινό, το οποίο έχοντας ενημερωθεί εκ των προτέρων για το πρόγραμμα της εκδήλωσης, επιλέγει να επισκεφτεί ανά ώρα όποια ανάγνωση αποφασίσει. Επί της ουσίας, αυτό που συμβαίνει είναι η δομή των αναγνώσεων να επαναλαμβάνεται έξι φορές σε ένα βράδυ για κάθε λογοτέχνη, σαν προβολή της ίδιας κινηματογραφικής ταινίας, κάθε φορά όμως μπροστά σε ‘ένα διαφορετικό, “διακινούμενο” κοινό.

Σε αυτά τα πέντε χρόνια η Κύπρος εκπροσωπήθηκε τρεις φορές με τους ποιητές Μιχάλη Πιερή, Αλεξάνδρα Γαλανού και φέτος με τον Γιώργο Χριστοδουλίδη, ο οποίος παρουσίασε την ποιητική του συλλογή ‘Πληγείσες Περιοχές/Γυμνές Ιστορίες”, εκδόσεις Μελάνι 2016, η οποία έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει στη γαλλική γλώσσα με τον τίτλο “Zones sinistrées “, από τον εκδοτικό οίκο Le miel des anges , σε μετάφραση του φημισμένου Michel Volkovitch.

Τα ποιήματα του Χριστοδουλίδη απήγγειλε στα γαλλικά η εξαίρετη Ελληνίδα ηθοποιός Δήμητρα Κοντού, η οποία είχε αναλάβει με απόλυτη επιτυχία την ανάγνωση των ποιημάτων και των Κυπρίων ποιητών που είχαν συμμετάσχει τα προηγούμενα χρόνια.

Παρουσιάζοντας κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης τη μεταφραστική του δουλειά επί της ποιητικής συλλογής του Χριστοδουλίδη, ο κ. Volkovitch ανέφερε μεταξύ άλλων ότι “ο Χριστοδουλίδης μας επισκέπτεται ως ποιητής, δημιουργός έξι συλλογών, ευρέως αναγνωρισμένος στη χώρα του και αποδέκτης πολλών βραβείων, με μεταφράσεις σε περισσότερες από δέκα γλώσσες”.

Συνέχισε λέγοντας ότι “η σύγχρονη ποίηση είναι κατά τόπους μάλλον δυσπρόσιτη. Η ποίηση του Χριστοδουλίδη είναι ευπρόσιτη και λιτή, τουλάχιστον μορφολογικά. Η ουσία της, πάντως, αποκαλύπτει ενδελεχή επεξεργασία, συχνά περίπλοκη και ενίοτε αινιγματική. Είναι ποίηση που μιλά χωρίς να υψώνει τον τόνο της φωνής, περιγράφει με ύφος οικείο, με τρυφερότητα, παιδικές αναμνήσεις και σκηνές από την καθημερινότητα. Περιλαμβάνει υπεραγορές, γάτους, γέρους, παραμονές στο νοσοκομείο, και κυρίως την πανταχού παρούσα οικογένεια: παιδιά, γονείς, παππούδες, ζώντες και μη. Και όπως πάντα, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, οι νεκροί είναι πιο ζωντανοί από οπουδήποτε αλλού. Οι νεκροί που συναντάμε εδώ «γιορτάζουν στο κέντρο της πόλης».

Υπάρχουν, κατέληξε, όμως, στα ίδια ποιήματα, φρικτά φαντάσματα. “Κι όπως πάντα, στους Κύπριους, η επίμονη ανάμνηση της τραγωδίας του 1974. Από αυτή την άποψη, ο τίτλος της συλλογής είναι εύγλωττος. Η πληγείσα περιοχή είναι κατά πάσα πιθανότητα και εν πρώτοις η ίδια η Κύπρος, μαζί με τη δοκιμαζόμενη ανθρώπινη ζωή. Σε ένα ποίημα, ο ποιητής δηλώνει αυτοαναφορικά «δεν είχα αρκετή οργή». Κι όμως, είναι ψηλαφητή η οργή του σχεδόν παντού, κι ας είναι συχνά τυλιγμένη σε πέπλο μέσα στην ωραία ποίηση του Χριστοδουλίδη που τόσο έντεχνα αναμειγνύει ηδύτητα κι οδύνη”.

“Ψυχή” της συμμετοχής της Κύπρου για 3η φορά στη Νύχτα της Λογοτεχνίας, ήταν η καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, η οποία ζει και εργάζεται μόνιμα στο Παρίσι, Αντρη Μιχαήλ. Aυτή έχει αναλάβει όλο σχεδόν το οργανωτικό βάρος ώστε στις “κυπριακές παρουσιάσεις” όλα να κυλούν ομαλά και να υπάρχει κάθε φορά ένας απόλυτα θετικός απολογισμός. Ωστόσο, δεν περιορίζεται η μόνο σε αυτό. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης που έπεται των ποιητικών αναγνώσεων, η κ. Μιχαήλ προβαίνει σε εύστοχες και υποβοηθητικές για το γαλλικό κοινό παρεμβάσεις, που συμβάλλουν στην πιο βαθιά κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της κυπριακής ποίησης.

Μιλώντας στο ΚΥΠΕ, η κα. Μιχαήλ ανέφερε ότι η νύχτα της Λογοτεχνίας διοργανώνεται κάθε χρόνο από το Φόρουμ των Ξένων Πολιτιστικών Κέντρων στο Παρίσι. Τόνισε τη σημασία της κυπριακής συμμετοχής, λέγοντας ότι είναι εξόχως αναγκαίο να ακούγεται η φωνή της Κύπρου σε τέτοια Φόρουμ και να προβάλλεται η κυπριακή λογοτεχνία, η οποία μπορεί να είναι- και είναι όταν αυτό συμβαίνει, ο καλύτερος πρεσβευτής της χώρας μας στο εξωτερικό. Ανέφερε ακόμα ότι οι Γάλλοι λατρεύουν την ελληνική γλώσσα και τη μουσικότητα της και θέλουν να ακούνε τα ποιήματα των Κυπρίων ποιητών πρώτα στα ελληνικά και μετά στα γαλλικά. Εξέφρασε τέλος την ικανοποίηση της για την παρουσία του Γιώργου Χριστοδουλίδη στο Παρίσι, λέγοντας ότι στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία.

Μιλώντας, επίσης, στο ΚΥΠΕ ο Michel Volkovitch, ανέφερε ότι δεν διαχωρίζει την ελληνική από την κυπριακή ποίηση. Σημείωσε ωστόσο ότι δεν παραβλέπει τις ιδιαιτερότητες της τελευταίας, ιδίως όσον αφορά τη θεματολογία η οποία κατά βάση διαμορφώνεται από την ιστορία του νησιού. Οσον αφορά όμως τη γλώσσα υπογράμμισε ότι πρόκειται “για περίπου την ίδια ποιητική γλώσσα”. Αυτό, είπε, συνάγεται μέσα από τη μεταφραστική του εμπειρία στην κυπριακή ποίηση, έχοντας μεταφράσει μια σειρά αξιόλογων Κυπρίων ποιητών όπως είναι ο Μιχάλης Πιερής, η Αλεξάνδρα Γαλανού, ο Βάκης Λοϊζίδης, ο Πάμπος Κουζάλης και ο Γιώργος Χριστοδουλίδης. Αναφερόμενος στο γαλλικό κοινό, είπε ότι υπάρχει πλούσια παράδοση με μεγάλους Γάλλους ποιητές, ωστόσο στη σύγχρονη εποχή η ποίηση και στη Γαλλία διαβάζεται λίγο. Οι Γάλλοι γνωρίζουν τους μεγάλους Ελληνες ποιητές όπως τον Ρίτσο, τον Σεφέρη και τον Ελύτη, σημειώνοντας ωστόσο ότι η μεταφορά του αριστουργηματικού “Αξιον Εστί” του τελευταίου στα γαλλικά, ήταν ένα “μεταφραστικό ναυάγιο».

Η Δήμητρα Κοντού με τη σειρά της δήλωσε στο ΚΥΠΕ ότι της αρέσει πάρα πολύ αυτό που κάνει κάθε χρόνο στη “Νύχτα της Λογοτεχνίας”, “γιατί μπορείς μέσα σε μια νύχτα να γνωρίσεις ένα δείγμα ποίησης από χώρες με τις οποίες ποτέ δεν είχες κάποια επαφή”.
Ανέφερε ότι και η ίδια μέσω της συμμετοχής της, ανακάλυψε την κυπριακή λογοτεχνία την οποία προηγουμένως δεν ήξερε. Η κ. Κοντού τόνισε η κυπριακή λογοτεχνία, όπως παρουσιάζεται στη Νύχτα της λογοτεχνίας, βρίσκει μεγάλη ανταπόκριση στο γαλλικό κοινό και συνήθως οι κυπριακές αναγνώσεις συγκεντρώνουν πολύ κόσμο κάτι που δεν συμβαίνει με αναγνώσεις από άλλες χώρες.

Από την πλευρά του ο Γιώργος Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι αποτελεί μοναδικό προνόμιο για κάθε Κύπριο ποιητή, τα ποιήματα του να μεταφραστούν στα γαλλικά, διότι αυτό σημαίνει ότι τους δίνεται η δυνατότητα να επικοινωνήσουν με ένα μυημένο στην μεγάλη ποίηση, κοινό. “Εμείς ως λογοτέχνες προερχόμενοι από τις λεγόμενες μικρές χώρες της Ευρώπης, από χώρες που ίσως κάποιες κρατικές πολιτικές δεν θεωρούν τη λογοτεχνία τους ως άξιο πρεσβευτή της γλώσσας και του πολιτισμού τους στο εξωτερικό, δεν έχουμε συχνά αυτήν την ευκαιρία, μάλλον πολύ σπάνια, και συνεπώς όταν αυτό συμβαίνει, αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη και μια άδολη ευφορία”.

Την Ελλάδα εκπροσώπησε στην εκδήλωση ο ποιητής Γιάννης Τσίρμπας.

Με βάση το επίσημο πρόγραμμα των διοργανωτών, οι λογοτέχνες που έλαβαν μέρος είναι οι ακόλουθοι:

PETER STEPHAN JUNGK (Γερμανία-Αυστρία), CAMILLE PIER et LEONOR PALMEIRA (Βέλγιο), RAMON ERRA (Καταλονία), YORGOS CHRISTODOULIDIS (Κύπρος), INDREK HARGLA (Εσθονία), YANNIS TSIRBAS (Ελλάδα), NINA YARGEKOV (Ουγγαρία), REZA AFCHAR NADÉRI (Ιράν), KEVIN BARRY (Ιρλανδία)
RUTA SEPETYS (Λιθουανία), TOM NISSE (Λουξεμβούργο), ANA CLAVEL (Μεξικό)
P.WECHTEROWICZ/ M.IGNERSKA (Πολωνία), JOSÉ EDUARDO AGUALUSA (Πορτογαλία) , MARIE-HÉLÈNE FABRA-BRATIANU (Ρουμανία), PAVOL RANKOV (Σλοβακία), NOËLLE REVAZ (Ελβετία), HSIA YU (Ταϊβάν), KAREL POLACEK (Τσεχία) και AHMET HAMDI TANPINAR (Τουρκία).