Παγκόσμια Ημέρα για τις Γυναίκες Επιστήμονες

  Τον περασμένο Δεκέμβριο η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την 11η Φεβρουαρίου ως την Παγκόσμια Ημέρα για τις Γυναίκες Επιστήμονες. Στο πλαίσιο της ατζέντας του διεθνούς Οργανισμού για την προώθηση της ισότητας των φύλων, κρίθηκε σκόπιμη η καθιέρωση μιας διεθνούς ημέρας παρατήρησης της ενασχόλησης των γυναικών με τις επιστήμες, καθώς τα σχετικά στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν για ακόμα μια φορά τα μεγάλα ποσοστά αποκλεισμού των γυναικών από την πλήρη συμμετοχή στην επιστημονική έρευνα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με μια μελέτη του Οργανισμού που διεξήχθη σε 14 χώρες, το ποσοστό των γυναικών φοιτητριών που αποκτούν πτυχίο, μεταπτυχιακό και διδακτορικό σε τομέα που σχετίζεται με τις θετικές επιστήμες ανέρχεται σε 18%, 8% και 2%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους άντρες φοιτητές ανέρχονται σε 37%, 18% και 6%.

Παρά την υποεκπροσώπησή τους στο χώρο των θετικών επιστημών, σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλές γυναίκες ερευνήτριες καταφέρνουν να αγνοήσουν τα στερεότυπα, να αφοσιωθούν στις μελέτες τους και να παράξουν σημαντικά και – πολλές φορές – καθοριστικά αποτελέσματα για την πορεία του κλάδου ενασχόλησής τους.

Οι παρακάτω γυναίκες από τον χώρο των θετικών επιστημών αποτελούν τέτοια σημαντικά παραδείγματα ερευνητριών.

Cori Bargmann – Rockefeller University
Η νευροβιολόγος Cornelia Bargmann είναι πρωτοπόρος στη μελέτη των μηχανισμών του εγκεφάλου και συγκεκριμένα των νευρώνων που καθορίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά.  Ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο M.I.T. ανακάλυψε ένα μεταλλαγμένο γονίδιο που προκαλούσε ένα πρωτόγνωρο είδος καρκίνου στους αρουραίους. Η ανακάλυψή της οδήγησε, μέσω της συνέχισης της έρευνας από ομάδα επιστημόνων, στη σύνθεση ενός σημαντικού φαρμάκου για τον καρκίνο του μαστού. Τα τελευταία χρόνια η μελέτη της επικεντρώνεται στην προσπάθεια ανακάλυψης του τρόπου με τον οποίο εκδηλώνονται στον άνθρωπο σοβαρές νευρολογικές παθήσεις, όπως ο αυτισμός και η νόσος Αλτσχάιμερ.

Rajaâ Cherkaoui El Moursli – Mohammed V University of Rabat, Μαρόκο
Η Μαροκινή φυσικός συνέβαλε με σημαντικό τρόπο στην κατασκευή, δοκιμή και παρουσίαση ενός ανιχνευτή του πειράματος ATLAS, στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN), που έχει έδρα την Ελβετία. Η El Moursli αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα γυναίκας επιστήμονα που προέρχεται από συντηρητικό οικογενειακό (και, βέβαια, κοινωνικό) περιβάλλον, το οποίο προέβαλλε ισχυρές αντιδράσεις απέναντι στην απόφασή της να σπουδάσει στο εξωτερικό. Η ίδια είχε δηλώσει ότι προσπάθησε πολύ να πείσει τον πατέρα της να την αφήσει να σπουδάσει στη Γαλλία, αντί να παντρευτεί και να παραμείνει στη χώρα της, όπως έκαναν τα περισσότερα κορίτσια στο Μαρόκο του 1970. Τα ΜΜΕ της χώρας της την αποκαλούν «ακτιβίστρια της έρευνας». Προσπαθεί διαρκώς να φέρνει σε επαφή τους Μαροκινούς επιστήμονες με τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και να δίνει βήμα σε νέους επιστήμονες. Ένα από τα τελευταία της επιτεύγματα είναι η δημιουργία του πρώτου προγράμματος στο Μαρόκο για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιατρική Φυσική. 

Φλωρεντία Φωστήρα – Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος»
Η Δρ. Φωστήρα είναι γενετίστρια, συνεργαζόμενη ερευνήτρια στον «Δημόκριτο», ένα από τα πιο σημαντικά ερευνητικά ιδρύματα της χώρας. Εστιάζει την έρευνά της στα γονίδια που σχετίζονται με την κληρονομικότητα του καρκίνου και κυρίως στη μορφή καρκίνου που προσβάλλει τον μαστό. Στόχος της έρευνάς της είναι να ρίξει φως στους μηχανισμούς που οδηγούν στην καρκινογένεση. Εστιάζοντας στη μοριακή ανίχνευση των μεταλλάξεων των γονιδίων, η Δρ. Φωστήρα αναπτύσσει νέες μεθόδους για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της ασθένειας.

Sara Seager – M.I.T.
Η Καναδή αστροφυσικός Sara Seager έχει επικεντρώσει τις έρευνές της στην ανακάλυψη ενός πλανήτη που θα είναι κατοικήσιμος και θα μοιάζει, όσο το δυνατόν περισσότερο, στην ατμόσφαιρά του, με τη Γη. Μέχρι στιγμής, χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο Kepler Space, έχει ανακαλύψει 715 πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Σε συνεντεύξεις της, η ίδια τονίζει την επιρροή που είχαν πάνω της άνθρωποι όπως ο πατέρας της και οι καθηγητές της στο πανεπιστήμιο, οι οποίοι πάντοτε την ενθάρρυναν να ασχοληθεί με τον τομέα της αστροφυσικής που αγαπούσε, δηλαδή τους πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος, ακόμα κι αν δεν ήταν ο πιο δημοφιλής τομέας της συγκεκριμένης επιστήμης.

Katrin Amunts - Jülich Research Centre/ Heinrich Heine University
Η Γερμανίδα γιατρός Katrin Amunts αφιέρωσε το μεγαλύτερο τμήμα της μέχρι σήμερα έρευνάς της στη χαρτογράφηση του ανθρώπινου εγκεφάλου. Επικεφαλής μιας μεγάλης ομάδας επιστημόνων, επικεντρώθηκε στη δημιουργία ενός τρισδιάστατου χάρτη του εγκεφάλου, στον οποίο απεικονίζονται όσο δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες. Το εγχείρημα διήρκεσε περίπου 10 χρόνια και κατά τη διάρκειά του επεξεργάστηκαν δυσθεώρητα μεγάλα νούμερα πληροφοριών (π.χ. παρατηρήθηκαν 80 δισεκατομμύρια νευρώνες. Σκοπός της Amunts και της ομάδας της ήταν η προσφορά στην επιστημονική κοινότητα ενός εξαιρετικά χρήσιμου εργαλείου, το οποίο θα συντελέσει με πολλούς τρόπους στην ανακάλυψη άγνωστων τρόπων λειτουργίας του εγκεφάλου.

Maryam Mirzakhani – Stanford University
Γεννημένη στην Τεχεράνη, αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Sharif με πτυχίο μαθηματικού, έχοντας κερδίσει, λίγα χρόνια νωρίτερα, χρυσό μετάλλιο στη Διεθνή Μαθηματική Ολυμπιάδα. Μετακόμισε στις ΗΠΑ για τις μεταπτυχιακές της σπουδές και έκανε το διδακτορικό της στο Χάρβαρντ. Ήταν η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το βραβείο Fields Medal το 2014 για την πρωτοποριακή έρευνά της στις «επιφάνειες Ρίμαν», έναν κλάδο των μαθηματικών που αφορά στη μιγαδική ανάλυση. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η Mirzakhani δεν ήταν πάντοτε η καλύτερη μαθήτρια στα μαθηματικά. Ωστόσο, η διευθύντρια του γυμνασίου της την έπεισε να συμμετάσχει στη Μαθηματική Ολυμπιάδα, καθώς έκρινε ότι ήταν απαράδεκτη η μέχρι τότε ανδροκρατία των μαθητικών ομάδων που έστελνε το Ιράν στον διαγωνισμό. Η μαθηματική επιστήμη είναι μια από τις πιο ανδροκρατούμενες θετικές επιστήμες ανά τον κόσμο, έτσι είναι καθοριστικής σημασίας για την ισότητα των φύλων στην επιστήμη η επιτυχία της 39χρονης Ιρανής στον τομέα της.

Η πρωτοβουλία του ΟΗΕ να επιδιώξει με έναν ακόμα τρόπο την προώθηση της ισότητας των φύλων, δίνοντας έμφαση στον επιστημονικό χώρο, είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Ωστόσο, δεν αρκούν μόνο αυτές οι πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση των στερεοτύπων. Πάντα είναι απαραίτητη η προσωπική προσπάθεια εκ μέρους των ίδιων των γυναικών επιστημόνων, ώστε να μην αποθαρρύνονται να κυνηγήσουν τα επαγγελματικά τους όνειρα.